|
|
|
گزارش«کرمان امروز» ازروزگار تلخ کم آبی استان و صدای پای بی آبی:
پیش بینی یک زلزله مهلک!
گزارش: مهدیه السادات میر مهدی حسینی
اکنون و با وجود ممانعت های زیاد و حتی گماشتن پلیس آب هنوز در بخش های بسیاری از استان بعضی ازکشاورزان به طور پنهانی و با ایجاد و حفر چاه در مزارع و زمین های کشاورزی خود به آبیاری محصولات به صورت غرقابی می پردازند که این کار یعنی جنایت و خیانت در حق آیندگان!
همواره در علم زمین شناسی تاکید شده است که زلزله قابل پیش بینی نیست، اما بی آبی، زلزله ای است که به وضوح قابل پیش بینی می باشد. باید بدانیم که اگر یک زلزله جان صدها هزار نفر را می گیرد، بی آبی تا چند دهه دیگر باعث مرگ میلیونها نفر خواهد شد.
رزم حسینی استاندار کرمان: زلزله کم آبی در استان رخ داده و این در حالی است که بسیاری از مردم متوجه این موضوع نیستند و اگر بخواهیم بر این بحران غلبه کنیم هر کسی باید به وظیفه خود عمل کند که در این بین کشاورزان نقش مهمی در کاهش مصرف آب دارند
اشاره:
بر اساس گزارش های سازمان های بین المللی، ایران یکی از کشورهایی است که در آینده نزدیک با کمبود آب مواجه می شود. بحران فعلی در ایران تقریبا از ده سال پیش شروع شده است. با بهره برداری از 97درصد آب های سطحی عملا تمام رودخانه های ما خشک شده است و دیگر آبی در طبیعت باقی نمانده است. این موضوع به معنای آن است که اگر به همین وضع ادامه دهیم طبق گفته دکتر عیسی کلانتری – با سابقه 13 سال فعالیت در وزارت کشاورزی- 70 درصد ایرانیان یعنی جمعیتی معادل 50 میلیون نفر برای زنده ماندن ناچار به مهاجرت از کشور هستند. این هشدار نشان دهنده آن است که اگر فکرسریعی نشود و همین امروز تصمیمات درستی گرفته نشود و جلوی بهره برداری بی رویه، استفاده نامطلوب و تجاوزبه طبیعت گرفته نشود، این سرزمین در آینده وضعیت بسیار خطرناکی خواهد داشت.
همه نیک می دانیم که عمده پایه های اقتصاد ایران بر بخش کشاورزی استوار بوده است. بر این اساس در ایران 92 درصد آب استحصالی صرف کشاورزی می شد. این در شرایطی بود که به گفته یکی از معاونان زراعت وزارت جهادکشاورزی، آبی که کشاورزان از سفره های زیر زمینی برداشت می کردند حتی از آب آشامیدنی مردم با کیفیت تر و غنی تر بوده و ارزشی معادل آب معدنی داشته است.
با این مقدمه و با توجه به اهمیت موضوع، سوژه امروز گزارش خود را به سهم و نقش کشاورزان در ایجاد بحران بی آبی و وظیفه آنان در مقابله با این بحران اختصاص داده ایم.
وضعیت آب در استان
مشکل کمبود منابع آب و بارش یک واقعیت مهم و غیر قابل انکار در استان کرمان محسوب می شود. استان کرمان با وسعتی معادل 181 هزار کیلومتر مربع یکی از پهناورترین استانهای کشور محسوب گشته اما به دلیل کمبود نزولات جوی و بالا بودن میزان تبخیر از نظر منابع آب در ردیف استان های خشک ایران قرار دارد. در دهه اخیر به دلیل تداوم خشکسالی و ماندگاری اقلیم خشک، تولید جریانات سطحی بسیار ناچیز بوده و به همین دلیل برداشت از منابع آب زیرزمینی به شدت افزایش یافته است. افزایش جمعیت و سطح زیر کشت محصولات باعث گردیده هر ساله به تعداد منابع آب افزوده گردد به نحوی که تعداد منابع آب زیرزمینی از 5000 منبع (دهه قبل از انقلاب) به بیش از 38000 منبع در سال 1394 رسیده است. این افزایش بی رویه و مصرف زیاد باعث کاهش تدریجی توان سفره ها در برخی از نقاط و پایین رفتن سطح آب شده و به همین دلیل بسیاری از قنات ها خشک گردیده است.
درشرایط عادی میزان بارندگی استان در مقایسه با متوسط بارندگی کشور از سطح پائینی برخوردار است. اما خشکسالی های 17 ساله و تداوم آن، میزان بارندگی را از حد نرمال پائین تر آورده به طوری که متوسط بارندگی استان از 143 میلی متر در سال به 129 میلی متر تقلیل یافته و برخی از شهرهای مهم استان در بخش کشاورزی از جمله رفسنجان و انار در فهرست میزان بارندگی، جزء شهرهای انتهای جدول قرار گرفته اند. به دلیل این کاهش، هر سال مقدار زیادی از باغات و اراضی زراعی در حال نابودی است که این امر علاوه بر کاهش تولید محصولات کشاورزی و پائین آمدن تولید ناخالص استان باعث افزایش بیکاری و تحمیل خسارات جبران ناپذیر و شکننده بر پیکره جامعه و زندگی اجتماعی مردم منطقه گذاشته است .
آب، مساله اول استان
به نظر می رسد پس از اعلام هشدار نسبت به وضعیت منابع آبی در استان، آب به عنوان مهم ترین مساله در راس امور در سال 94 قرار گرفت. جلسه ای نبود که در آن، استاندار کرمان از بحران وضعیت موجود سخن نگفته باشد. آنچه که نگاه مدیریتی استان را بر خود متمرکز کرد، نحوه آبیاری مزارع و باغات به شیوه غرقابی توسط کشاورزان استان طی سال ها، بوده است. به گونه ای که بخش کشاورزی استان بیشترین میزان هدر رفت آب – نزدیک به 70 درصد- را طی سال های متمادی داشته است و هنوز هم دارد و این در حالی است که میزان تولیدات کشاورزی در مقایسه با میزان مصرف آب در این بخش نشان از مقرون به صرفه نبودن تولید است.
آبیاری غرقابی
در گذشته شیوه های آبیاری مزارع و باغات محصولات کشاورزی به صورت آبیاری غرقابی بوده است. به این شیوه که به صورت یکجا حجم زیادی از آب به درختان داده می شد و گمان بر این بود که هر چه آب بیشتری به درختان داده شود در نهایت محصولات بهتری عایدشان می شود. اکنون و با وجود ممانعت های زیاد و حتی گماشتن پلیس آب هنوز در بخش های بسیاری از استان بعضی ازکشاورزان به طور پنهانی و با ایجاد و حفر چاه در مزارع و زمین های کشاورزی خود به آبیاری محصولات به صورت غرقابی می پردازند غافل از اینکه این شیوه آبیاری نه تنها محصولات را بیشتر و با کیفیت تر نمی کند بلکه محصولات بر اثر آبگرفتگی آسیب می بینند و بخش زیادی از آب نیز بخار می شود و عملا به درد زمین های کشاورزی نمی خورد.
کمبود آب در استان تا حدی به مرحله جدی رسیده است که مدیریت ارشد استان نسبت به هدر رفت زیاد و مصرف بی رویه آب در بخش کشاورزی واکنش نشان داد و خواستار خاموش کردن پمپ های کشاورزی با نظارت سازمان جهاد کشاورزی شد.
بحران کم آبی
علیرضا رزم حسینی، صرفه جویی و مدیریت صحیح منابع آبی موجود در استان را نیازمند همت همگان می داند و معتقد است؛ زلزله کم آبی در استان رخ داده و این در حالی است که بسیاری از مردم متوجه این موضوع نیستند.استاندار در این باره می گوید: کشاورزان با اطلاع نداشتن از شدت کم آبی در استان و بی اطلاعی از نحوه استفاده درست مشکلاتی را با استفاده بی رویه از آب به وجود آورده اند که اگر این اطلاع به آنها داده شود، روند اصلاح می شود.
حقایق باید گفته شود
رزم حسینی با بیان اینکه دیگر وقت ان است که حقایق را به مردم گفت و اینکه چه بحرانی در پبش روی داریم، گفت: دولت باید راستگو باشد و حقایق راآنطور که هست به مردم بگوید.گفتن حقایق در بخش های مختلف به مردم موجب همراهی و جلب مشارکت و کمک آنها می شود و اگر بخواهیم بر این بحران غلبه کنیم هر کسی باید به وظیفه خود عمل کند که در این بین کشاورزان نقش مهمی در کاهش مصرف آب دارند.
دنبال مقصر نگردیم!
واقعیت این است که مساله تغییرات اقلیمی روی سرانه آب استان تاثیر جدی خواهد گذاشت. این موضوع هر چند شاید هنوز اثر ملموس خودش را نشان نداده ولی در بلندمدت به شدت بحران خواهد افزود. علاوه بر آن، اگر جمعیت هم به رشد خودش ادامه بدهد مستقیم روی کاهش سرانه آب تاثیر خواهد گذاشت. چندی پیش که برای انجام کاری به جنوب استان سفر کرده بودم در بخشی از این سفر با تنی چند از کشاوران این منطقه درباره بحران آب استان و سهم کشاورزان در ایجاد این بحران صحبتی داشتم. کشاورزان این منطقه در مجموع معتقد بودند، نمی توان تیر پیکان را مستقیما به سمت کشاورزان نشانه گرفت به هر حال موضوعی که مستقیما زندگی صدها هزار روستانشین را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد پیچیدگی فراوان دارد و نمی‌توان احکامی صادر کرد که زندگی این جمعیت انبوه را به ناگهان دچار تحول کند ونباید دنبال مقصر بگردیم. بخش کشاورزی هم همان کاری را کرده است که بقیه بخش‌های اقتصاد می‌کنند یعنی قیمت نهاده‌ها و محصول خروجی را گرفته و تصمیمات تولید خودش را بر اساس آن بهینه کرده است.
چه بایدکرد؟
چون آب کالای عمومی است باید سعی کرد تا از آن به شدت مراقبت شود! آب تا یک نقطه حداقلی کالای حیاتی تلقی می‌شود و باید رایگان یا به قیمت پایین به مصرف‌کننده تخصیص داده شود. ولی از آن نقطه به بعد باید قیمت کامل آن از مصرف‌کننده گرفته شود. این سیاست تضمین می‌کند که افراد حداقل دسترسی به آب را به عنوان یک حق بشری دارند و در عین حال هزینه‌های آن را پرداخت می‌کنند.
وقتی قیمت آب شفاف‌تر شود زمین‌هایی که بهره‌وری کافی ندارند از چرخه تولید خارج می‌شوند یا صرفا با فناوری‌های بهتر ادامه فعالیت می‌دهند. از سوی دیگر مکانیسم های حمایت از کشاورزی در استان باید گسترش یابد. کشاورزی با دقت زیاد و به صورت تزریق آب به ریشه گیاه و یا در اختیار قرار دادن تجهیزات مصرف بهینه آب در کشاورزی به صورت ارزان قیمت به کشاورزان می تواند از روش های حمایتی دولت در این زمینه باشد. محدودیت تولید یا صادرات برای برخی محصولات بسیار آب بر و کم‌قیمت در این زمینه می تواند موثر باشد. امید که با طرح های اجرایی در استان از جمله طرح همیارآب و پلیس آب و اطلاع رسانی دقیق در زمینه بحران آب، بتوانیم از این بحران به سلامت عبور کنیم. همواره در علم زمین شناسی تاکید شده است که زلزله قابل پیش بینی نیست و همیشه دانشمندان به دنبال راهی هستند که از این بلای ویرانگر باخبر شوند. اما زلزله ای که به وضوح قابل پیش بینی است و حتی پیش لرزه های آن محسوس است را نادیده می گیریم و آینده ی سیاهی را برای منابع آبی کشور رقم می زنیم. باید بدانیم که اگر یک زلزله در بدترین حالت جان صدهاهزار نفر را می گیرد، طبق نظر کارشناسان، بی آبی تا چند دهه دیگر باعث مرگ میلیونها نفر خواهد شد، اما افسوس که در خواب غفلت هستیم.
|
|
|
|